از چاپ روی پارچه در صنعت نساجی، برای تزئین کردن و طرح دادن به پارچه‌ها استفاده می‌کنند. حتما تعجب می‌کنید اگر بگوییم چاپ روی پارچه، صنعتی نیست که تازگی داشته باشد! شواهدی از این نوع چاپ در هند، در قرن چهارم قبل از میلاد وجود دارد و حتی یک قطعه چاپی مربوط به این هنر، حدود 300 سال پس از میلاد در مصر کشف شده است. در این مقاله، قرار است درباره هنر کهن چاپ صحبت کنیم. با خواندن این مقاله مراحل چاپ روی پارچه را می‌شناسید و با انواع آن آشنا خواهید شد. با ما همراه باشید.
چاپ روی پارچه چیست؟
چاپ روی پارچه، همانطور که از اسمش نیز مشخص است، یعنی زدن طرح‌ها و نقش‌های مختلف روی پارچه‌ها، به منظور تزئین کردن آن‌ها. برای انجام این کار، روش‌های مختلفی وجود دارد، روش‌های صنعتی و سنتی. احتمالا در فضای مجازی، نمونه‌های زیبایی از چاپ دستی روی پارچه‌ها را دیده‌اید. چاپ دستی، در واقع ساده شده چاپ صنعتی روی پارچه است و البته، محدودیت‌های خودش را دارد.
چاپ صنعتی روی پارچه، روش‌های زیادی دارد و دستگاه‌های مختلفی این کار را انجام می‌دهند. این دستگاهها، محدودیت چندانی ندارند و می‌توانند هر طرحی را روی هر اندازه پارچه، چاپ کنند. در ادامه با این دستگاهها و روش‌های چاپ آشنا خواهید شد.
کاربردهای چاپ روی پارچه و موارد مصرف آن
خلاقیت هیچ مرزی ندارد و ذهن انسان، هر روز کاربرد جدید برای استفاده از هنرها و صنایع مختلف پیدا می‌کند. شاید در گذشته از چاپ روی پارچه فقط برای طرح‌دار کردن پارچه‌های ساده استفاده می‌کردند. اما این روزها، این صنعت را برای هدفهای مختلفی به کار می‌گیرند، از تبلیغات گرفته تا شخصی کردن هدیه‌ها.
صنعت نساجی و تنوع‌بخشی به پارچه‌ها
انسان، موجودی تنوع‌طلب است. برای همین، همیشه تلاش می‌کند تا زندگی مختص به خودش و متفاوت با دیگران را داشته باشد. چاپ طرح‌های متنوع روی پارچه‌ها، این شانس را به انسان می‌دهد تا بخشی از احساس تنوع طلبی‌اش را ارضا کند.
زمانی که می‌خواهید لباس بخرید یا حتی پارچه روی مبلتان را انتخاب کنید، به متفاوت بودن با دیگران فکر می‌کنید و پارچه‌ای را انتخاب می‌کنید که طرح خاصی داشته باشد. چاپ روی پارچه، دست شما را برای انتخاب کردن، خلاقیت و ایجاد طرح‌های جدید باز کرده است. فقط کافی است طرحی در ذهن داشته باشید و آن را به دستگاه چاپ بدهید، بقیه کار اتوماتیک انجام خواهد شد.
تبلیغات و مارکتینگ
حتما هنگام تماشای مسابقات ورزشی، لباس یکدست بازیکنان یا دیگر اعضای تیم ورزشی به چشمتان آمده‌است. این لباس‌ها، اصولا طرح و لگویی از باشگاهشان را دارند. اگر پای اسپانسر هم وسط باشد، حتما لگو یا شعار اسپانسر روی این لباس‌ها به چشمتان می‌خورد.
چاپ روی پارچه، تیشرت‌ها و انواع مختلف دیگر لباس، این امکان را به اسپانسرها و شرکت‌های مختلف می‌دهد تا در موقعیت‌های متفاوت، حضور خود را اعلام کنند. مثلا زمانی که جشنی برگذار می‌شود و دست اندرکاران جشن، لباس یکدست خاصی را می‌پوشند تا به همه اعلام کنند فلان شرکت خاص، هزینه برگذاری این جشن را به عهده گرفته است.
استفاده از شخصی‌سازی کردن لباس‌ها یا حتی درست کردن پرچم‌های خاص، دنیای جدید را برای تبلیغات به وجود آورده‌است که شرکت‌ها از آن نهایت استفاده را می‌کنند. شخصی سازی لباس‌ها، آن هم با یک طرح خاص و کمیاب، یک سلاح مخفی برای تبلیغ غیر مستقیم است.
شخصی‌سازی کردن وسایل
دوست دارید هدیه‌ای خاص به دوستان خود بدهید که کمتر کسی مانند آن را داشته باشد؟ صنعت چاپ این کار را برای شما انجام می‌دهد. کافی است طرح مدنظرتان را انتخاب کنید و از شرکت‌هایی کار چاپ روی تیشرت و لباس انجام می‌دهند، بخواهید آن را طرح را برای‌تان چاپ کند.
خودتان خیاط هستید و از طرح پارچه‌های موجود در بازار خسته شده‌اید؟ دست به کار شوید و نقشی که در ذهنتان است را روی کاغذ بیاورید. بعد از آن، فقط باید جایی را برای چاپ کردن طرحتان روی پارچه پیدا کنید تا پارچه لباس خاص شما را آماده کنند.
روش های چاپ روی پارچه
انواع مختلفی از روش های چاپ پارچه وجود دارد و نتیجه آن‌ها با هم فرق می‌کنند. مثلا در بعضی از روش‌های چاپ، طرح چاپ شده طول عمر بیشتر و در بعضی دیگر، طرح چاپ شده شفافیت بیشتری دارد. در ادامه می‌خواهیم محبوبترین روش های چاپ روی پارچه، بین صنعت‌گران را معرفی کنیم.
چاپ اسکرین
از این روش، در دنیای حرفه‌ای استفاده می‌کنند. چاپ سیلک اسکرین، تقریبا در دسته چاپ دستی قرار می‌گیرد. در این روش چاپ، از شابلون و تور نایلونی برای ایجاد طرح چاپ استفاده می‌کنند. با استفاده از مواد ضد آب، فضاهایی که نمی‌خواهند طرح روی آن ظاهر شود را می‌پوشانند. بعد، توری نایلونی را روی پارچه قرار می‌دهند و با کاردک رنگ‌ها را به پارچه منتقل می‌کنند.
در چاپ اسکرین سیلک، فقط می‌توانید از یک رنگ در طرحتان استفاده کنید. اما در تنوع چاپ طرح‌ها، هیچ محدویتی ندارید. طرحهایی عمر طولانی دارند که با روش اسکرین چاپ می‌شوند. اگر ابعاد طرحتان بزرگ است، این شیوه برای شما مناسب خواهد بود.
چاپ سابلیمیشن یا تصعید رنگ
چاپ سابلیمیشن فقط برای پارچه نیست و برای سطوح دیگر هم می‌توانید از این نوع چاپ استفاده کنید. در چاپ سابلیمیشن، طرح‌ها روی کاغذ انتقال حرارتی یا همان کاغذ تصعید رنگ، چاپ و سپس، از گرما و فشار برای چسباندن دائمی جوهرها به الیاف پارچه استفاده می‌شود. با چاپ تصعید رنگ، لطافت پارچه شما مانند قبل، باقی می‌ماند.
خلاف چاپ اسکرین، در این نوع چاپ دیگر محدودیتی برای رنگ‌ها و اندازه پارچه ندارید. البته این روش چاپ، کمی گران است، دستگاه‌های مخصوص خودش را می‌طلبد و باید توسط یک فرد با تجربه انجام شود.
چاپ پیگمنت
چاپ پیگمنت یکی از رایج‌ترین روش‌های چاپ برای استفاده روی الیاف سلولزی، مانند پنبه است. برای چاپ پیگمنت هم باید از دستگاه‌های مخصوص استفاده کرد. در این روش، چاپ را به طور مستقیم روی پارچه انجام می‌دهند، درست خلاف چاپ سابلیمیشن. بعد از چاپ و برای فیکس کردن طرح روی پارچه، از دستگاه بخار استفاده می‌کنند. برای اینکه رنگ‌های اضافی را هم از بین ببرند، پارچه را می‌شویند.
بعضی از چاپ‌گران، دو مرحله آخر را حذف و فقط طرح را با اشعه مادون قرمز روی پارچه خشک می‌کنند. حذف این دو مرحله باعث می‌شود چاپ کیفیت مرغوبی نداشته باشد. فرآیند چاپ پیگمنت پرسرعت و مقرون‌به‌صرفه است. از طرف دیگر، از چاپ پیگمنت، فقط برای چاپ روی پارچه‌های محدودی مانند پنبه و بعضی از پلی‌استرها می‌توانید استفاده کنید. همینطور، بعد از چندبار شست‌وشو، ممکن است طرح‌ها، کم‌رنگ شوند.
چاپ راکتیو
چاپ راکتیو، یکی دیگر از روش های چاپ پارچه با حرارت است. روش کار این چاپ، تقریبا مانند پیگمنت است، با این تفاوت که از رنگ‌های راکتیو یا همان واکنش‌پذیر در آن استفاده می‌کنند. طرح را مستقیم روی پارچه چاپ می‌کنند و بعد، با یک واکنش گرما، تصویر را به طور دائم روی طرح می‌چسبانند.
طیف وسیعی از پارچه‌ها، از پلی‌استر گرفته تا الیاف طبیعی را می‌توانید با این چاپ طرح بزنید. رنگ و نقش با چاپ اکتیو شفافیت، درخشندگی و طول عمر بالایی دارد.
چاپ رولی
چاپ رولی را در کارخانه‌ها نساجی، برای چاپ روی مقدار زیادی پارچه به کار می‌گیرند. اکثر پارچه‌هایی که در بازار می‌بینید یا پارچه لباس‌های آماده‌ای که می‌خرید، با این روش طرح‌دار شده‌اند. در این روش، پارچه از زیر غلتک‌هایی عبور می‌کند که طرح مد نظر روی آن حکاکی شده‌است. هر کدام از غلتک‌ها، یکی از رنگ‌ها را روی پارچه چاپ می‌کند. یکی از مزایای این روش، حفظ کیفیت و داشتن طرحی یکنواخت در همه طول پارچه است. بعد از چاپ، پارچه را بخار می‌زنند تا طرح‌ها ثابت شوند.
مراحل چاپ روی پارچه چیست؟
با روش‌های مختلف چاپ روی پارچه آشنا شدید. مراحل چاپ روی پارچه در هر کدام از این روش‌ها، متفاوت است. مثلا در روش رولی، چاپ مستقیما روی پارچه انجام می‌شود، اما در روش سابلیمیشن، ابتدا باید چاپ روی کاغذ حرارتی انجام شود و بعد به پارچه منتقلش کنند. هر نوع چاپ، مراحل مخصوص خودش را دارد.
انواع چاپ پارچه
دو نوع چاپ دستی و چاپ با دستگاهها را می‌توان برای چاپ پارچه نام برد. روش های چاپ روی پارچه با دستگاهها را در بالا توضیح دادیم. برای چاپ دستی هم روش‌های مختلفی وجود دارد. چاپ باتیک، قالبی، باسمه، شابلون و اسپری، از روش های چاپ روی پارچه دستی هستند.
مثلا در روش قالبی، طرح مدنظر را روی قالب‌هایی از جنس سیلیکون، فلز، چوب یا پلاستیک کنده‌کاری می‌کنند. سپس، این قالبها را رنگ می‌زنند و روی پارچه فشار می‌دهند تا نقش روی آن بیفتد. این روش را می‌توان برای پارچه‌های خام دوخته نشده یا لباس‌های آماده مانند تیشرت استفاده کرد. البته، این نوع چاپ بسیار زمان‌بر است، اما در عوض، نیاز به مهارت چندانی ندارد و با یکی دوبار تمرین کردن، می‌توان به خوبی آن را اجرا کرد.
با روش‌ها، انواع، کاربرد و مراحل چاپ روی پارچه آشنا شده‌اید. قبل از شروع فرآیند چاپ، به طرح و نوع پارچه‌تان دقت کنید. مقاله را دوباره بخوانید تا بتوانید نوع چاپ مناسب، برای طرح و پارچه‌تان را انتخاب کنید. اگر چاپ را با روش غلطی انجام دهید، دیگر باید با پارچه یا لباس‌تان خداحافظی کنید. شانسی به چاپ دستی هم بدهید. درست است که این نوع چاپ، زمان‌بر است، اما فرآیند انجام آن، لذت زیادی دارد. پاسخگو سوالات شما درباره چاپ روی پارچه خواهیم بود.
1. صنعت نساجی و تنوع‌بخشی به پارچه‌ها 2. تبلیغات و مارکتینگ 3. شخصی‌سازی کردن وسایل
1. چاپ اسکرین 2. چاپ سابلیمیشن یا تصعید رنگ 3. چاپ پیگمنت 4. چاپ راکتیو 5. چاپ رولی
