چاپ سیلک (Silk-screen printing)، یکی از جدیدترین و محبوب‌ترین روش‌های امروزی چاپ است که در بسیاری از کسب‌وکارها، صنایع و شرکت‌ها استفاده می‌شود. از این روش می‌توان برای چاپ انواع تصاویر روی محصولات مختلف و حتی توسعه صنعت نساجی استفاده کرد. چاپ سیلک به‌علت چاپ کردن انواع طرح روی پارچه‌ها، یکی از روش‌های تاثیرگذار بر رشد و توسعه نساجی محسوب می‌شود. فرآیند چاپ کردن به‌روش سیلک، قدمت تاریخی دارد و پیش‌ازاین، آن را با ابزارهایی مثل شابلون می‌شناختند. اکنون بیش از یک قرن است که از این روش قدیمی برای چاپ تصاویر و طرح‌ها روی کیف‌های ورزشی، کیف مدرسه، تی‌شرت، کاغذ، چوب، سرامیک و غیره استفاده می‌شود. اما روش نوین سیلک چه مراحلی دارد و پس از چاپ کردن تصاویر به این روش، باید چه اقداماتی را در نظر داشت؟ در این مقاله به‌صورت تخصصی در مورد سیلک و کاربرد آن در صنعت چاپ و نساجی بحث می‌کنیم.
چاپ اسکرین یا سیلک چیست؟
سیلک که به آن سری‌گرافی (serigraphy) هم می‌گویند، یکی از تکنیک‌های شابلون‌سازی است که ساختاری پیچیده دارد و در صنعت چاپ مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش از چاپ، با پاشیدن جوهر و رنگ و غلتاندن مواد، کاغذ و دیگر مواد اولیه به‌کار گرفته می‌شوند.
اگر بخواهیم به تاریخچه این روش از چاپ تصاویر و طرح‌ها نگاهی بیندازیم، باید به سال 1900 میلادی برویم زیرا این صنعت، در اوایل سال 1900 و در زمینه چاپ طرح‌های تبلیغاتی و سرگرمی توسعه پیدا کرد. در دهه 50 میلادی، بعضی از هنرمندان خوش‌ذوق و باسلیقه، از این روش برای خلق آثار خود استفاده می‌کردند.
در یکی از روش‌های چاپ سیلک، از یک قاب چوبی برای چاپ کردن روی کاغذ استفاده می‌شود. در این روش، ابتدا یک قاب چوبی و یک ابزار نگهدارنده را به تخته‌ای چوبی وصل می‌کنند و سپس، کاغذ چاپ را روی تخته قرار می‌هند و در ادامه، رنگ را با تیغه‌ای پلاستیکی و از طریق فشار دادن، روی کاغذ یا پارچه مورد نظر چاپ می‌کنند. البته، مراحل چاپ سیلک پیچیده‌تر و مفصل‌تر است و نمی‌توان به‌همین چند جمله مختصر اکتفا کرد.
نگاهی به تاریخچه چاپ سیلک
استفاده از شابلون، یکی از محبوب‌ترین روش‌های خلق آثار هنری محسوب می‌شود. تاریخ نشان می‌دهد که از شابلون‌های مختلفی برای حکاکی روی دیواره غارها استفاده شده است و همین‌طور با مرور زمان در جوامع امروز نیز، شاهد استفاده از شابلون‌ها در چاپ طرح روی پیراهن‌های هاوایی و طیف وسیعی از پارچه‌های چینی و ژاپنی هستیم.
استفاده کردن از این تکنیک‌ها باعث ظهور روش‌های جدیدی در صنعت چاپ شد. وجود همین روش‌ها باعث خلق آنچه که ما امروزه آن را «چاپ روی صفحه» می‌نامیم شده است. اما چرا کاربرد این روش در طول زمان تغییر کرد و حالا فقط در زمینه تبلیغات و چاپ روی پارچه مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
شکل مدرن چاپ روی صفحه
روش چاپ کردن روی صفحه یا همان سیلک، با بهره‌مندی از روش‌های نوآورانه به‌عنوان کارآمدترین روش برای چاپ تصاویر روی اقلام مختلف شناخته می‌شود. بسیاری از اولین کاربردهای چاپ روی صفحه، مربوط به شرکت‌های آمریکایی است.
شرکت‌های تجاری ایالات متحده، از روش چاپ سیلک برای ایجاد تصاویر روی صفحات کمپین‌های بازاریابی خود استفاده می‌کردند. این شرکت‌ها، معمولاً با به‌کارگیری سیلک در چاپ کردن انواع طرح روی پوستر، تابلو و جلد کتاب‌ها، بازاریابی و تبلیغ می‌کردند.
این روش حالا آن‌قدر کاربری شده است که کمتر شرکتی حاضر است از روش‌های دیگر چاپ کردن برای تبلیغات خود استفاده کند. سیلک، فرآیندی خودکار، سریع و مقرون‌به‌صرفه است و تقریباً می‌تواند نیاز همه حوزه‌ها را در موضوع چاپ برطرف کند. حالا، پیش‌ازاین‌که بخواهیم به جزئیات بیشتری در مورد این روش چاپ بپردازیم، در مورد تجهیزات تخصصی این روش بحث می‌کنیم تا بفهیم که چه چیزی باعث سرعت چاپ آن شده است.
تجهیزات مورد نیاز برای سری‌گرافی
برای این‌که تصاویر چاپ‌شده در روش سیلک، بهترین کیفیت را داشته‌باشند، از تجهیزات تخصصی و مدرن استفاده می‌شود. این ابزار و تجهیزات مدرن عبارتند از:
- دستگاه چاپ (Th printing press)
- جوهر (The Ink)
- اسکوئیجی چاپ سیلک (تیغه یا کاردک پلاستیکی)
- فلاش و درایر (خشک‌کن)
- درایر conveyor
- جوهر مورد استفاده برای چاپ روی صفحه
دستگاه چاپ، اصلی‌ترین قطعه در این روش محسوب می‌شود و بدون وجود این دستگاه نمی‌توان سیلک را انجام داد و به پایان رساند. گزینه‌های دیگری هم مثل ماشین‌های دستی و اتوماتیک وجود دارند، اما با این حال باید از دستگاه‌های تخصصی برای چاپ سریع و روان تصاویر و طرح‌ها استفاده شود. برای مثال، شما می‌توانید از جوهرهای مختلفی هم‌چون؛ جوهر پایه‌آب (water-based)، جوهر تخلیه (discharge) و جوهر سنتی پلاستیزول (traditional plastisol ink) در دستگاه‌های تخصصی استفاده کنید.
یکی دیگر از کاربردی‌ترین تجهیزات، فلاش cure است که اصطلاحاً باعث پخت جوهر و آماده‌سازی آن برای چاپ کردن می‌شود. این قطعه باعث می‌شود تا از روش‌های قانتزی چاپ روی صفحه (مثل چاپ ته‌رنگ‌های سفید و یا هم‌پوشانی با رنگ‌های مختلف) هم استفاده شود.
خشک‌کن یا درایر (dryer)، مسئولیت گرم کردن جوهر را برعهده دارد تا کیفیت چاپ برای مدت‌زمان طولانی حفظ شود و رضایت مشتریان از کیفیت، جلب شود. حالا وقت آن رسیده است تا به‌سراغ مراحل چاپ سیلک برویم تا فرآیند چاپ شدن تصاویر را روی اقلام مختلف بررسی کنیم.
مراحل چاپ کردن به‌روش سیلک
از تکنیک‌های مختلف و پیچیده‌ای برای چاپ سیلک استفاده می‌شود. برای شروع، قاب چاپ طراحی و ساخته می‌شود. به‌عبارت ساده‌تر، طرح یا تصویر مورد نظر روی یک برگه چاپ می‌شود تا جوهر از طریق آن (شابلون) پخش و چاپ شود. در ادامه، قاب روی تی‌شرت، کیف یا اقلام دیگر قرار می‌گیرد تا رنگ‌ها توسط یک اسکراپر (scraper) روی سطح مورد نظر نمایش داده شوند.
هر وقت که یک لایه رنگ را با دستگاه و قاب، روی سطح مورد نظر چاپ کنیم، کار را موقتاً متوقف می‌کنیم تا رنگ خشک شود. فرآیند چاپ کردن به این روش، به‌لطف جوهرهای باکیفیت و ماشین‌آلات مدرن باعث شده تا نتایج فوق‌العاده جذابی به‌دست بیاید. همین خصوصیات باعث شده‌اند تا شرکت‌های بسیاری از روش سیلک برای چاپ کردن لوگو، نماد، تصویر و شعارهای تبلیغاتی خود، روی تی‌شرت‌ها و سایر اقلام استفاده کنند.
4 نمونه رایج از کاربردهای چاپ سیلک
چاپ روی صفحه، بهترین روش برای پیاده‌سازی طرح‌های خلاقانه و جان بخشیدن به آن‌هاست. ضمناً، خبر خوب برای صاحبان مشاغل و کسب‌وکارهای تجاری این است که آن‌ها می‌توانند با این تکنیک چاپ، برند خود را در صنایع مختلف گسترش دهند. در ادامه، به 4 کاربرد محبوب سری‌گرافی در صعنت چاپ و تبلیغات اشاره می‌کنیم.
چاپ کردن روی تی‌شرت
از چاپ سیلک برای انواع لباس‌های تبلیغاتی و تی‌شرت‌ها استفاده می‌شود. اگر مدیریت بخش تیلیغات یک شرکت تجاری یا موسسه‌ی ورزشی را برعهده دارید، می‌توانید از این روش استفاده کنید، چرا که هم مقرون‌به‌صرفه و هم باکیفیت است.
هم‌چنین، اگر از آن‌دسته افراد باسلیقه هستید که دوست دارید، طرح تی‌شرت‌تان انحصاری باشد، می‌توانید از سیلک برای چاپ کردن طرح خود استفاده کنید. محبوب‌ترین لباس‌هایی که با استفاده از چاپ کردن به‌روش سیلک عرضه می‌شوند، عبارتند از:
- سوئیت‌شرت
- ژاکت
- کلاه
- تی‌شرت
بدنه بطری‌های آب معدنی
چاپ لوگوها و شعارهای تبلیغاتی یک برند یا شرکت روی بدنه آب معدنی و نوشابه‌ها یکی دیگر از کاربردهای رایج سیلک در جهان است زیرا این روش، چاپ کردن انواع طرح و تصویر روی بطری‌های پلاستیکی، آلومینیومی و شیشه‌ای را امکانپذیر ساخته است. در ضمن، روش چاپ کردن به‌روش سیلک یکی از روش‌های دوست‌دار محیط‌زیست محسوب می‌شود و خطری برای طبیعت ندارد.
چاپ کردن روی لیوان‌های کاغذی
قطعاً بارها برایتان پیش آمده که با یک لیوان کاغذی یک‌بارمصرف، چای و انواع نوشیدنی را بنوشید. چاپ کردن روی لیوان‌های کاغذی هم از دیگر کاربردهای رایج این روش است که هم جنبه تجاری و هم جنبه سرگرم‌کننده دارد. برای مثال، هم می‌توانید طرح تبلیغاتی خود را روی یک لیوان کاغذی چاپ کنید و هم می‌توانید از این لیوان‌ها با طرح‌های زیبا و متنوع‌شان، در موقعیت‌های مختلف استفاده کنید.
لیوان، یک کالای واقعاً کاربردی است که می‌تواند به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم در کمپین‌های تبلیغاتی محسوب شود و علاوه‌برآن در اداره‌جات و مهمانی‌ها و یا به‌عنوان لیوان‌های شخصی و یادگاری هم به‌کار گرفته می‌شود.
چاپ روی پوشاک
تاثیر چاپ سیلک روی توسعه صنعت نساجی را نمی‌توان نادیده گرفت. بسیاری از پیراهن‌ها، شلوارهای جین و کفش‌های بچگانه دارای طرح‌های جذاب و خواستنی هستند. هیچ روش دیگری به‌جز سیلک برای اجرای طرح و تصویر روی پوشاک وجود ندارد و همین باعث نزدیکی روش سیلک و صنعت نساجی شده است.
اقدامات پس از چاپ سیلک
مهم‌ترین اقدامی که باید پس از چاپ کردن به‌روش سیلک انجام شود، خشک کردن سطح چاپ‌شده است. عملیات خشک کردن یا درایینگ (drying)، هم به‌صورت سنتی و هم مدرن انجام می‌شود. در روش سنتی، سطح مورد نظر از پارچه، کاغذ و غیره را در معرض هوای آزاد یا زیر نور خورشید قرار می‌دهند تا به‌مرور خشک شود.
در روش مدرن، با استفاده از دستگاه‌های قدرتمند مثل درایر (خشک‌کن) این کار را با سرعت بالا و به‌صورت اتوماتیک انجام می‌دهند. قابل ذکر است که اقدامات خاصی هم برای بعضی از محصولات پس از چاپ سیلک در نظر گرفته شده‌اند. برای مثال، اقدامات 5 مرحله‌ای پس از چاپ روی تی‌شرت عبارتند از:
- مرحله اول: تی‌شرت چاپ‌شده را در مکانی قرار دهید که در معرض تهویه یا هوای آزاد است. مطمئن شوید که هیچ ساییدگی و یا چین‌وچروکی روی سطح تی‌شرت قرار ندارد. تی‌شرت را از سایر پوشاک و البسه دور نگه دارید تا رنگ تازه آن به سطوح دیگر آغشته نشود.
- مرحله دوم: حدود 24 ساعت صبر کنید.
- مرحله سوم: تی‌شرت خشک‌شده را پشت‌ورو کنید و به سمت بیرون بچرخانید. اگر پس از گذشت چندساعت، باز هم رنگ چاپ‌شده کاملاً خشک نشده، آن را به حالت اول برگردانید و اجازه دهید تا بیشتر در معرض هوای آزاد قرار بگیرد.
- مرحله چهارم: تی‌شرت را روی خشک‌کن قرار دهید و حرارت آن را کم کنید. پیش از قرار دادن تی‌شرت در درایر یا خشک‌کن، مطمئن شوید که چین‌وچروکی روی سطح آن ایجاد نشده است.
- مرحله آخر: در صورت تمایل، می‌توانید تی‌شرت را با مواد شوینده ملایم، شست‌وشو دهید. مطمئن شوید که طرح چاپ‌شده تی‌شرت، رو‌به داخل باشد تا کیفیت آن در حین شست‌وشو کاهش پیدا نکند. نهایتاً، پیش از پوشیدن تی‌شرت، مراحل 1 تا 4 را یک‌بار دیگر انجام دهید.
توجه داشته باشید که حرارت کم خشک‌کن باعث تقویت رنگ چاپ‌شده روی تی‌شرت می‌شود. بنابراین، اگر می‌خواهید تی‌شرت باکیفیتی داشته باشید، حرارت خشک‌کن را بالا نبرید تا از آسیب‌دیدگی پارچه، ترک خوردن روی طرح چاپ‌شده و چین‌وچروک جلوگیری شود.
ممکن است که فرآیند چاپ سیلک، کمی پیچیده و طولانی به‌نظر برسد، اما این‌طور نیست و ما در این مقاله به مراحل انجام و کاربردهای گسترده آن اشاره کردیم. چاپ کردن به‌روش سیلک، این امکان را به‌وجود می‌آورد که محصولات سفارشی بسیاری ساخته و تولید شوند.
بسیاری از شرکت‌ها و برندهای تجاری از این روش چاپ برای تبلیغات هرچه بهتر خود و محصولاتشان استفاده می‌کنند. پیشنهاد ما به شما صاحبان کسب‌وکار این است که چاپ روی صفحه یا سیلک را برای تبلیغ برند و محصولات‌تان امتحان کنید. اگر هنوز هم از چاپ سیلک برای کمپین‌های تبلیغاتی خود استفاده نکرده‌اید، همین حالا زمان خوبی برای شروع کردن است!
